De afgelopen drie dagen is de verdediging aan het woord geweest. Zij heeft de onderzoekswensen gepresenteerd die zij niet al in een eerder zittingsblok had kunnen opgeven. Als inleiding daarop hebben de advocaten een video getoond waarin hun cliënt heeft verklaard dat hij geen betrokkenheid heeft gehad bij het neerstorten van vlucht MH17 en ook niet heeft gezien hoe dat is gebeurd. Die verklaring heeft als uitgangspunt gediend bij het bepalen van de nieuwe wensen voor nader onderzoek door de verdediging.

Onderzoekswensen verdediging

De verdediging heeft de nieuwe wensen opgedeeld in drie vragen die voortkomen uit het scenario waar het Openbaar Ministerie (OM) vanuit gaat. Het scenario is dat vlucht MH17 zou zijn neergehaald met een Buk-raket, vanaf een landbouwveld bij Pervomaiskyi in Oekraïne, door of met behulp van separatisten. Voor alle verzoeken geldt dat de verdediging meent dat het nader onderzoek nodig is om meer te weten te komen over de betrouwbaarheid en de waarde van de bewijsmiddelen die door het OM worden aangedragen en naar bewijsmiddelen die niet door het OM worden aangedragen maar wel van belang kunnen zijn. 

Wensen in hoofdlijnen 

Eerste vraag: Is vlucht MH17 neergehaald met een Buk-raket?

De verdediging wil over deze eerste vraag de opstellers van rapporten horen. Die rapporten gaan over aangetroffen fragmenten, deeltjes en stoffen op wrakdelen en in lichamen van slachtoffers en over de schade aan het vliegtuig. De verdediging wil bijvoorbeeld graag weten over welke informatie en welk onderzoeksmateriaal de opstellers beschikten, op welke manier zij het onderzoek hebben verricht, of zij deskundig zijn en wat de onderzoeksopdracht was. Daarnaast heeft de verdediging gevraagd om een overzicht van alle op de crashlocatie aangetroffen wrakstukken en van de wrakstukken die zijn gebruikt in het onderzoek naar de toedracht van het neerstorten van vlucht MH17.

Tweede vraag: Is de Buk-raket afgeschoten vanaf een landbouwveld nabij Pervomaiskyi?

De verdediging wenst verder vele getuigen te horen die volgens haar van belang kunnen zijn voor het beantwoorden van de vraag naar de afvuurlocatie. Zij wil dat alle (mogelijke) ooggetuigen van de door het OM gepresenteerde aan- en afvoerroute, van de gestelde afvuurlocatie, van het afvuren zelf en van het vinden van raketdelen, (nader) worden bevraagd. Hetzelfde geldt voor getuigen die iets zouden kunnen zeggen over het foto- en videomateriaal van de beweerdelijke Buk-raket. Verder wil de verdediging getuigen horen die kunnen vertellen over hoe verschillende tapgesprekken en daarin gebruikte woorden moeten worden uitgelegd. Ook vraagt de verdediging om de zendmastgegevens die horen bij de telefoonnummers van personen die volgens het dossier in de nabijheid van de beweerdelijke Buk-raket zouden zijn geweest en daarvan iets zouden hebben gezien of beelden hebben gemaakt.

Als het gaat om de afvuurlocatie wil de verdediging bovendien dat de opstellers van rapporten en processen-verbaal worden bevraagd. Zo wenst zij over satellietbeelden en grondmonsters onderzoekers te horen, zoals over satellietbeelden specialisten van de European Space Agency (ESA). Ook rapporteurs van het KNMI die onderzoek hebben gedaan naar satellietbeelden en ander beeldmateriaal zouden gehoord moeten worden. Door het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) is onderzoek gedaan naar een video die zou zijn gemaakt van de Buk-raket. Die beelden zijn vergeleken met beeldmateriaal waarop dezelfde Buk-raket in Rusland zou zijn afgebeeld. Ook die onderzoekers en de door hen geraadpleegde militair adviseurs zou de verdediging willen bevragen.

De overige verzoeken betreffen onder meer het achterhalen van de identiteit van personen en het toevoegen van foto’s, satellietbeelden, processen-verbaal, een rapport en andere gegevens, zoals een document waaruit blijkt dat alle opstellers van processen-verbaal daartoe bevoegd waren. 

Derde vraag: Heeft de verdachte op strafrechtelijk verwijtbare wijze deelgenomen? 

Voor de vraag of hun cliënt betrokkenheid heeft gehad bij het neerstorten van vlucht MH17, hebben de advocaten verzoeken neergelegd om getuigen te horen en om nader onderzoek naar een telefoonnummer dat hun cliënt zou hebben gebruikt. De verdediging zou getuigen bijvoorbeeld vragen willen stellen over  uitgevoerde taken, al dan niet gegeven opdrachten en een rolverdeling. Als wordt aangenomen dat vlucht MH17 is neergehaald met een Buk-raket, zal volgens de verdediging ook meer duidelijkheid moeten komen over de vraag waarom die Buk-raket is aangevoerd, afgevuurd en weer afgevoerd en welke instructies daarbij waren gegeven. 

Statenklacht

De verdediging heeft het OM gevraagd antwoord te geven op vragen die zij heeft naar aanleiding van de door de Nederlandse regering bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) ingediende klacht tegen de Russische Federatie. Het antwoord op die vragen vindt zij van belang voor de vraag naar de ontvankelijkheid van het OM. 

Verdere planning

Op donderdag 12 november 2020 gaat de zitting verder. Het OM zal dan, en mogelijk ook de dag erna, reageren op de onderzoekswensen van de verdediging. Daarna zal nog ruimte zijn voor een korte reactie over en weer. De rechtbank zal op 25 november 2020 beslissen welke verzoeken wel en welke niet worden toegewezen.