De rechtbank heeft vandaag stukken uit het dossier besproken die zien op de door de rechtbank te beantwoorden vraag of vlucht MH17 is neergeschoten met een BUK-raket. Daarna is een aanvang gemaakt met het bespreken van de stukken die van belang zijn voor de daarop volgende vraag, namelijk of een BUK-raket is afgevuurd vanaf een landbouwveld nabij Pervomaiskyi.

Vraag 1: Is vlucht MH17 neergeschoten met een BUK-raket?

Nadat vlucht MH17 op 17 juli 2014 was neergestort, is onderzoek gedaan naar verschillende mogelijke oorzaken. Andere oorzaken dan een aanslag, zoals technisch falen van het vliegtuig of een blikseminslag, zijn onderzocht, maar een ongeval is door het onderzoeksteam uitgesloten. Het strafrechtelijk opsporingsonderzoek heeft zich daarom gericht op de vraag welk soort aanval heeft geleid tot het neerstorten van MH17.

In het strafdossier komen verschillende mogelijke scenario’s aan de orde. Die scenario’s gaan er alle vanuit dat sprake is geweest van een explosie. Maar was dat dan een explosie binnen (als gevolg van een aanslag van binnen) of buiten het vliegtuig? En als het van buiten kwam, wat was dan de oorzaak van de explosie? Een aanval door een gevechtsvliegtuig (air-to-air) of een wapen vanaf de grond (surface-to-air)? Om welk wapen zou het kunnen gaan?

Hoofdscenario: aanval met een BUK-raket

In het strafdossier is het scenario dat vlucht MH17 is neergestort als gevolg van een aanval met een BUK-raket als hoofdscenario aangemerkt.

De rechtbank heeft verteld dat het strafdossier stukken bevat waarin de werking van een BUK-raket wordt uitgelegd en die werking besproken. Ook zijn stukken aan de orde gekomen waarin de verschillende typen en daarmee de verschillende mogelijke eigenschappen (zoals de kleur van de raket en de vorm van staalfragmenten in de springlading) van BUK-raketten worden besproken. Zo wordt een onderscheid gemaakt tussen een raket van het type 9M38 en het nieuwere type 9M38M1. Hoewel dit niet met zekerheid vast staat, omdat het niet in officiële documenten is vastgelegd, is de raket van het type 9M38 geschilderd in een witte kleur en de raket van het type 9M38M1 in een groene kleur met een witte keramische neus. Volgens de fabrikant Almaz-Antey draagt de raket 9M38 standaard een warhead (springlading) 9N314 met twee typen voorgevormde staalfragmenten (vierkante en een zogenaamde vuller) en bevat een nieuwer type warhead 9N314M drie typen voorgevormde staalfragmenten (namelijk een tegelvormig fragment, een staafvormig fragment en een typerend vlinderdasvormig fragment).

Het strafdossier bevat verder resultaten van onderzoek naar de schade aan de wrakstukken van het MH17-vliegtuig, waarvan delen zijn opgenomen in de reconstructie die staat op de vliegbasis Gilze-Rijen. De rechtbank heeft die resultaten besproken. Het gaat dan onder meer om resultaten van onderzoek naar de plaats van de schade, de begrenzing ervan en het soort schade (zoals doorborende schade, schampschade en schade door brand). Daaruit volgt onder meer dat de schade is geconcentreerd aan de linker bovenkant van de cockpit en dat het schadebeeld bestaat uit honderden kleine en grotere doorboringen, waarbij het plaatmateriaal naar binnen is gebogen. De waargenomen schade heeft volgens het opsporingsteam duidelijk een oorsprong buiten het vliegtuig. Uit verschillende onderzochte vliegtuigonderdelen volgt dat daarin kraters of perforaties zitten die zijn veroorzaakt door de inslag van staal.

Deskundigen van het Nederlands Lucht en Ruimtevaartcentrum (NLR), de Royal Military Academy (RMA) en Almaz-Antey hebben de schade aan de wrakstukken gezien en beoordeeld. Ook delen van hun bevindingen en de verklaringen die zij hebben afgelegd bij de rechter-commissaris zijn door de rechtbank genoemd.

Verder zijn voorwerpen en fragmenten die in delen van het MH17-vliegtuig, in lichamen van de inzittenden en op de crashsite zijn aangetroffen, onderzocht. Die voorwerpen en fragmenten zijn onder andere vergeleken met referentiemateriaal. Dat is materiaal dat afkomstig is van ontmantelde en (andere) tot ontploffing gebrachte (onderdelen van) BUK-raketten van eerder genoemde twee typen. De rechtbank heeft verschillende voorwerpen besproken waarvan uit een vergelijking met het referentiemateriaal in het opsporingsonderzoek het vermoeden is ontstaan dat deze voorwerpen afkomstig zijn van een BUK-raket.

Alternatieve scenario’s: aanslag van binnenuit, aanval door een gevechtsvliegtuig en een aanval met een ander grond-luchtdoelraket dan een BUK-raket

Door het onderzoeksteam is onderzoek gedaan naar andere mogelijkheden voor een aanval op het MH17-vliegtuig, te weten een aanslag van binnenuit, een aanval door een gevechtsvliegtuig (air-to-air) en een aanval met een ander surface-to-air systeem dan een BUK-raket. 

Het onderzoek naar een aanval van binnenuit heeft zich beperkt tot de vraag of het mogelijk is dat een explosief in het vliegtuig het neerstorten van het MH17-vliegtuig heeft veroorzaakt. Mede vanwege een analyse van de Cockpit Voice Recorder, waarop kort voor het stoppen van de opname een van buiten komende geluidsgolf met een hoge frequentie is opgemerkt, en het onderzoek aan de wrakstukken, heeft het onderzoeksteam geconcludeerd dat een aanslag van binnenuit niet aannemelijk is.

Voor een aanval door een gevechtsvliegtuig waren diverse aanwijzingen, zoals verklaringen van getuigen en getapte telefoongesprekken. Deze aanwijzingen zijn onderzocht in het opsporingsonderzoek, waarvan de resultaten door de rechtbank zijn besproken. Onderdeel daarvan is bijvoorbeeld een rapport afkomstig van de Russische Federatie over een niet geïdentificeerd gevechtsvliegtuig (vermoedelijk een SU-25 of een MIG-29) dat het vuur zou hebben geopend op de cockpitcabine van het MH17-vliegtuig. Het onderzoeksteam heeft geconcludeerd dat dit rapport wordt onderbouwd met bronnen waarvan de waarde niet evident is of die zelfs feitelijk onjuist zijn. Verder maken onder andere een ambtsbericht van de Nederlandse Militaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst (MIVD) over de vraag of het MH17-vliegtuig kan zijn aangevallen door luchtdoelraketten onderdeel uit van het strafdossier. De analyse van de Cockpit Voice Recorder en de Flight Data Recorder geven geen indicatie van de aanwezigheid van een SU-25 en het schadebeeld op het wrak komt niet overeen met schade die zou zijn ontstaan door een aanval door een gevechtsvliegtuig, aldus de MIVD.

Als het gaat om de mogelijkheid dat het MH17-vliegtuig is aangevallen met een andere grond-luchtdoelraket dan een BUK-raket, is het onderzoek besproken dat is verricht naar de systemen die in gebruik zijn bij de Russische en Oekraïense strijdkrachten. Daaruit volgt dat twee andere systemen naast het BUK-systeem in aanmerking zouden kunnen komen voor het neerschieten van een passagiersvliegtuig, namelijk een 2K11-Krug en een S-300V. De aangetroffen delen van een raket op de crashsite zouden niet afkomstig kunnen zijn van deze systemen. Het onderzoeksteam heeft geconcludeerd dat niet aannemelijk is dat hiermee het MH17-vliegtuig is aangevallen.

Bij het onderzoek naar de mogelijke oorzaken voor het neerstorten van het MH17-vliegtuig is ook gebruik gemaakt van beschikbare radargegevens, die de rechtbank heeft besproken. 

Vraag 2: Is een BUK-raket afgevuurd vanaf een landbouwveld nabij Pervomaiskyi?

De rechtbank is vandaag al begonnen met het bespreken van de stukken in het strafdossier die gaan over de vraag of een BUK-raket is afgevuurd vanaf een landbouwveld nabij Pervomaiskyi. Deze bespreking zal in het resumé van morgen, als alle stukken over deze vraag zijn besproken, worden opgenomen.

Morgen

De rechtbank heeft de zitting onderbroken tot morgenochtend 10:00 uur. Dan zal verder worden gegaan met het bespreken van de stukken in het dossier die zien op de vraag naar de afvuurlocatie.

Kijk hier de livestreambeelden terug van de zitting:
Livestream 8 juni 2021 deel 1 
Livestream 8 juni 2021 deel 2